| | Wartość pH oraz pojemność buforowa (wartość pKa) roztworów oraz leków do podawania dożylnego to podstawowe czynniki odpowiedzialne za występowanie niezgodności fizycznych [Newton 2009]. | | Sytuacja w procedurze prowadzenia infuzji jest uzależniona od stosowanej kombinacji leków i roztworów. Zwykle to lek ma większy wpływ i od niego zależy wartość pH roztworu. Wiele leków ma słaby odczyn zasadowy, występując jako rozpuszczalne w wodzie sole odpowiednich kwasów. Zmiany wartości pH w przewodzie do infuzji np. wskutek równoczesnego podawania innego leku może prowadzić do uwolnienia zasad ze związków soli. Z uwagi na rozpuszczalność zasad w wodzie możliwe jest tworzenie się cząsteczek (Rys.1). Proces wytrącania jest uzależniony od ilości względnych dodanych leków jak również od ich pojemności buforowej. Te reakcje wytracania zależne od wartości pH są zwykle bardzo gwałtowne i można je zaobserwować już w na odcinku kilku centymetrów w przewodach systemu infuzyjnego. Efekty takich reakcji widoczne są w postaci kryształów, braku przejrzystości lub zmętnieniu roztworu (Rys.1+2). [Newton 2009]. Reakcje wytracania zachodzące wskutek niezgodności lekowej są odpowiedzialne za najczęściej występująca zjawiska tworzenia się cząsteczek widocznych w kompleksie linii infuzyjnych ICU [Svhroeder 1994]. | | Kolejne niewidoczne niezgodności fizyczne to reakcje pomiędzy lekami i materiałami plastikowymi (efekt adsorpcji). Wskutek tego zjawiska dochodzi do zjawiska unieruchomienia leków na wewnętrznej powierzchni pojemników do infuzji lub linii infuzyjnych co powoduje obniżenie stężenia i drastyczny spadek objętości leku podanego pacjentowi [Trissel 1996]. | | 2. Reakcje chemiczne | Niezgodność chemiczna oznacza, że lek jest rozkładany chemicznie wskutek utleniania, redukcji, hydrolizy lub rozpadu. Reakcje chemiczne mogą objawiać się poprzez zmętnienie, wytracanie lub przebarwienia. | | W konsekwencji ilość substancji czynnej spada i/lub tworzą się toksyczne substancje pochodne [RCN 2005, Douglas et al. 2001, Hoepner et al. 2003]. |
|
Rys. 2a: Niezgodność fizyczna Diazepamu. Obraz reakcji fizycznej dzięki uprzejmości Pana F.Schroedera, Farmaceuty z Bremy, Niemcy.
Rys. 2b: Wytrącanie Madozanu (zmętnienie). Obraz reakcji fizycznej dzięki uprzejmości Pana F.Schroedera, Farmaceuty z Bremy, Niemcy
| | Przyczyny | Do niezgodności lekowej może wystąpić pomiędzy | | - lekami i nieodpowiednim roztworem do podawania dożylnego użytym jako rozcieńczalnik
- dwoma lekami (niezgodność lek-lek) w przypadku, gdy:
- są one zmieszane ze sobą, np. w tej samej linii infuzyjnej (infuzja równoległa) i/lub w tym samym pojemniku do podawania dożylnego - są one podawane równocześnie, przez tę samą linię infuzyjną - lekami i środkami wspomagającymi (konserwanty, roztwory buforowe, stabilizatory, rozcieńczalniki)
- lekami i materiałami, z jakich wykonane są pojemniki do infuzji (np. PVC) lub wyrobami medycznymi, które zawierają w swoim składzie niezgodne materiały i/lub reakcje na powierzchni wewnętrznej (np. adsorpcja) [Trissel 1996, Giki et al. 2000, Newton 2009].
| | Przykłady niezgodności lek-lek [Josephson 2006, Höpner et al. 2003] | | Leki wykazujące niezgodność w połączeniu z innym lekiem | | Leki z ograniczona zgodnością | - Aminoglikozydy
- Chlordiazepoksyd
- Diazepam
- Glikozydy naparstnicy
- Pentobarbital
- Fenytoina
- Sekobarbital
- Kwaśny węglan sodu
- Pochodne teofiliny
| | - Alprostadyl
- Klonidyna
- Dobutamina
- Dopamina
- Doxapram
- Epinefryna
- Trójazotan gliceryny
- Nerefinepryna
- Nitrprusydek Sodu
- Sodium nitroprusside
|
|
|
Rys.3: Podstawowe przyczyny niezgodności w standardowej terapii infuzyjnej.