Definicja
Zanieczyszczenie cząsteczkowe oznacza niezamierzoną obecność obcych, przemieszczających się i nierozpuszczonych cząsteczek w roztworze pozajelitowym. Cząsteczki te mogą mieć różne rozmiary, przez co można podzielić je na widoczne gołym okiem (generalnie ≥ 50 μm) i nie widoczne gołym okiem 2 – 50 μm. W szczególności cząsteczki niewidoczne gołym okiem wymagają zastosowani specjalnych testów analitycznych w celu ich wykrycia (BSP 2009; USP 2009). | | | Przyczyny
Znanych jest kilka przyczyn występowania zjawiska zanieczyszczenia cząsteczkowego roztworów do infuzji. Do zanieczyszczenia dochodzi ponieważ leki pobierane są z różnych pojemników (np. fiolki, ampułki, wypełnione pojemniki i zmieszane wcześniej roztwory) oraz ich użycie i zastosowanie jest w wysokim stopniu zróżnicowane. W konsekwencji możliwe są różne rodzaje zanieczyszczeń cząsteczkowych (Rys.2):
- Szkło
- Plastik
- Guma
- Nierozpuszczone cząsteczki / leki
|
| | | Szczególne ryzyko zanieczyszczenia cząsteczkowe wiąże się ze stosowaniem ampułek szklanych, ponieważ odłamki szkła mogą wniknąć do ampułki w czasie, kiedy jest ona otwierana (Rys.1) [Douglas et al. 2001]. | | | Jeśli do pobierania zawartości ampułki stosuje się igłę (np. 18G), wówczas drobne fragmenty szkła mogą przejść przez igłę do strzykawki, a dalej do pacjenta. Ryzyko występuje nadal w przypadku kiedy leki są rutynowo podawane przez port iniekcyjny lub kaniulę dożylną, która jest bezpiecznych narzędziem stworzonym do obniżania ryzyka zakłucia personelu medycznego [Lye 2003].
Zanieczyszczenia plastikiem zdarzają się czasami wskutek przedostania się do roztworu fragmentów materiału, z jakiego wykonany jest pojemnik do infuzji i port iniekcyjny w przypadku nakłuwania go ostrymi narzędziami [Walport et al. 1989]. Wprowadzenie igły poprzez zatyczkę fiolki z lekiem lub pojemnika z płynem infuzyjnym może powodować oderwanie się drobnych fragmentów zatyczki. Fragmenty te mogą z kolei swobodnie unosić się w leku lub roztworze do infuzji. Jeśli cząsteczki są drobne lub niewidoczne (np. zasłonięte przez etykietę, zlewają się z tłem lub są w kolorze fiolki) wówczas mogą pozostać niezauważone. Może wówczas dojść do pobrania tychże cząsteczek do strzykawki i wstrzyknięcia do pacjenta [Roth 2007]. | | | | Źródłem zanieczyszczenia cząsteczkowego mogą być również nierozpuszczone drobinki w lekach lub roztworach do podawania pozajelitowego [Durgan et al. 2004]. | | | | Kolejną częstą przyczyna występowania cząsteczek są reakcji niezgodności. Jest to niepożądana reakcja pomiędzy lekiem, a jego nośnikiem, pojemnikiem lub innym lekiem. Do niezgodności może też dojść w przypadku mieszania różnych roztworów w liniach infuzyjnych i cewnikach do podawania dożylnego. W konsekwencji niezgodności może dojść do reakcji wytrącania i wystąpienia zjawiska zanieczyszczenia cząsteczkowego [Jesphson 2006, RCN 2005, Douglas et al. 2001]. | | | | Obecność zanieczyszczeń została wykazana przez Preston et al. [2004], który zidentyfikował fragmenty szkła w rozmiarze powyżej 130 μm i 57% badanych roztworów do wstrzykiwań. Dodatkowo Lye [2003] badając ponad 500 szklanych ampułek stwierdził średnio 0,22 szklanej cząsteczki na jedną ampułkę. Dlatego właśnie ryzyko wstrzyknięcia takich cząsteczek do organizmu pacjenta jest istotne. |
|
Rys.1: Odłamki szkła mogą wniknąć do ampułki w czasie, kiedy jest ona otwierana.
Rys.2: Obraz elektromikroskopowy różnych cząsteczek znalezionych w próbkach roztworów do infuzji przed podaniem.
