- Zagrożenie dla pracowników służby zdrowia
- Częstotliwość
- Choroby zakaźne
- Epidemiologia
- Koszt
- Ustawodawstwo Unii Europejskiej
- Produkty służące zapobieganiu ryzyka
- Literatura
- Wykaz terminów
- Stowarzyszenie „Prometeusze”
- Biblioteka
Zakażenia krwiopochodne - Epidemiologia
Zapalenia watroby typu B (HBV)
WZW typu B jest najczesciej wystepujacym powaznym zakazeniem watroby na swiecie.
Wedlug raportów Centrum Zwalczania Chorób (CDC) i Swiatowej Organizacji Zdrowia (WHO), w przyblizeniu 30% globalnej populacji lub 2 miliardy ludzi wykazuje serologiczne oznaki zakazenia WZW typu B (20, 21).
U 350 do 400 milionów osób rozwinelo sie przewlekle zakazenie HBV (22, 23). Osoby te znajduja sie w:
Okres inkubacji wirusa HBV jest dlugi, od 45 do160 dni (przecietnie 120 dni) (21).
Odsetek serokonwersji po ekspozycji przezskórnej przy koncentracji wirusa 10 8-9/µl, wynosi 30% (6, 8, 15, 24).
Obecnosc HBeAg w surowicy koreluje z podwyzszonym stezeniem wirusa WZW typu B (az do 109 czastek wirusa/ml) i wieksza zakazalnoscia (21).
U okolo od jednej trzeciej do polowy osób z ostrym zakazeniem HBV pojawia sie takie objawy jak zóltaczka, goraczka, mdlosci i bóle brzucha. Wiekszosc ostrych objawów ustepuje, ale u 2% do 6% pacjentów rozwinie sie przewlekle zakazenie HBV, które wiaze sie z 15% (szacunkowo w ciagu calego zycia) ryzykiem smierci spowodowanej marskoscia watroby lub rakiem watroby (25).
Kazdego roku ponad milion ludzi umiera z powodu przewleklej choroby watroby powiazanej z HBV, wlaczajac w to marskosc watroby i pierwotnego raka watroby (HCC) (22).
Rokrocznie kolejne 10 do 30 milionów ludzi zostaje zainfekowanych HBV (26).
W ciagu dwóch ostatnich dekad globalnie zaaplikowano ponad miliard dawek szczepionki przeciw WZW typu B. Od 1991 WHO zaleca, aby kazdy kraj wlaczyl szczepionke przeciw WZW typu B do swego krajowego programu szczepien (20).
Faktycznie 70% do 90% pracowników sluzby zdrowia w Europie Zachodniej nabylo odpornosc w wyniku szczepienia, choc literatura medyczna wciaz donosi o 5% odsetku niepowodzenia (6).
Zachorowalnosc na WZW typu B spadla globalnie z powodu powszechnych programów szczepien, rozpoczetych w dziecinstwie i wczesnej mlodosci. Jezeli dojdzie do zaklucia, istnieje mozliwosc profilaktyki poekspozycyjnej (PPE) immunoglobulina, która okazuje sie najbardziej skuteczna (6, 25).
Profilaktyka poekspozycyjna powinna nastapic w ciagu 24 godzin od ekspozycji osoby narazonej na material HBV- pozytywny (28).
Zapalenie watroby typu C (HCV)
Globalnie 120-170 milionów ludzi (3%) zostalo zakazonych wirusem WZW typu C (24, 29, 30, 31). W populacji Europy Zachodniej i Ameryki Pólnocnej odsetek wystepowania przeciwcial HCV wynosi 1%, w niektórych krajach sródziemnomorskich i azjatyckich 3% do 4% i od 10% do 20% w czesciach Centralnej Afryki i Egipcie (24). Z kolejnymi 3 do 4 milionami osób, które ulegaja zakazeniu HCV corocznie, wystepowanie tego wirusa znacznie wzrasta (31).
Na calym swiecie wystepuje 6 róznych genotypów HCV z w przyblizeniu 30 podtypami (30).
Odsetek serokonwersji po ekspozycji przezskórnej przy koncentracji wirusa 103-4/µl, wynosi 3% (6, 8, 24).
Jaka jest sytuacja w Europie i Stanach Zjednoczonych?
W Europie liczbe osób zakazonych HCV (nosicieli wirusa) szacuje sie na 2-5 miliony (30, 32). Czestosc wystepowania przewleklego WZW typu C wedlug kraju jest pokazana na ponizszym diagramie (32).
W Stanach Zjednoczonych WZW typu C jest najbardziej rozpowszechniona przewlekla choroba zakazna przenoszona przez krew.
Wedlug szacunków 4,1 milionów (1,6%) Amerykanów zostalo zakazonych HCV, podczas gdy 3,2 miliony sa zakazone przewlekle (33).
Wedlug literatury zakazenia HCV czesto przebiegaja bezobjawowo (80%) lub z bardzo lagodnymi objawami. U 55% do 85% pacjentów zakazonych HCV rozwija sie zakazenie przewlekle (25, 33).
15% zakazonych przechodzi po prostu ostre zakazenie, które ustepuje samoczynnie po kilku tygodniach lub miesiacach. Wsród pacjentów z przewleklym aktywnym schorzeniem watroby, u 10 - 20% (az do 30%) rozwija sie marskosc watroby, a u 1 - 5% rak watroby (25, 30). Ryzyko okoloporodowego przeniesienia zakazenia HCV wynosi okolo 4% (33).
W krajach Europy Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych komplikacje towarzyszace HCV, takie jak przewlekle WZW i marskosc watroby sa najczestszym powodem przeszczepu watroby (34).
Profilaktyka lub profilaktyka poekspozycyjna PPE nie sa obecnie dostepne, jako ze nie istnieje odpowiednia szczepionka. Wlasciwie ani immunoglobulina ani terapia antywirusowa nie sa zalecane jako PPE. Interferon i Ribavirina sa dwoma lekami licencjonowanymi do terapii osób z przewleklym WZW typu C. Interferon moze byc zazywany samodzielnie lub w polaczeniu z Ribavirina. Obecnie leczeniem z wyboru jest terapia przy uzyciu pegylowanego Interferonu i Ribaviriny. Terapia skojarzona moze wyeliminowac wirusa u nawet 5 z 10 osób, u których wystepuje zakazenie genotypem 1 i u 8 z 10 osób zakazonych genotypami 2 lub 3 (31, 33, 34, 35, 36).
Wirus Ludzkiego Uposledzenia Odpornosci (HIV)
Zespól Nabytego Uposledzenia Odpornosci (AIDS)
Pierwszy zgloszony przypadek zakazenia wirusem HIV spowodowanym przez zaklucie (doniesienie anonimowe, 1984) przyczynil sie do wzrostu swiadomosci i obaw w zwiazku z ryzykiem ponoszonym przez pracowników sluzby zdrowia podczas pracy z ostrymi przedmiotami (14).
Wedlug danych WHO opublikowanych w roku 2006 rozprzestrzenienie wirusa na kontynentach jest nastepujace (37).
W skali globu calkowita liczba doroslych i dzieci zyjacych z HIV/AIDS siega 40 milionów.
W roku 2004 3,1 miliona osób zmarlo z powodu AIDS.
Liczba infekcji HIV wzrasta kazdego roku o 4,9 milionów (dorosli 4,3 miliony, dzieci ponizej 15 lat 640.000).
Epidemiologiczna karta danych UNAIDS/WHO (aktualizacja z 2005 roku) podaje nastepujace dane dotyczace HIV w Europie.
Obecnie nie istnieje szczepionka zapobiegajaca zakazeniu HIV.
Po wystapieniu zaklucia jedyna szansa jest PPE lekami antywirusowymi.
Jest to przedstawiane w literaturze w nastepujacy sposób:
- PPE jest najbardziej efektywna terapia, powinna zostac rozpoczeta tak szybko, jak jest to mozliwe po ekspozycji, ale na pewno przed uplynieciem 72 godzin (44, 45).
- Zaleca sie terapie skojarzona, skladajaca sie z 3 leków, z których 2 to inhibitory odwrotnej transkryptazy, a jeden to inhibitor proteazy. Jezeli pacjent bedacy zródlem jest zakazony wirusem odpornym, moze byc rozwazana koniecznosc modyfikacji terapii (46).
- Standardowa PPE sklada sie z: Indinaviru, Lamivudine i Zidovudine (46).
- Wczesna monoterapia Zidovudine redukuje prawdopodobienstwo zakazenia HIV az o 80% (46).
CDC donosi, ze w grudniu 2001 roku bylo 57 udokumentowanych i az 138 mozliwych przypadków przeniesienia wirusa HIV na pracowników sluzby zdrowia podczas pracy (45).
Odnosne pozycje w pismiennictwie:
Wielka Brytania (38), Francja (39), Hiszpania (40), Niemcy (41), Wlochy (42), Szwecja (43).