Biblioteka - artykuły związane z tematem

Opublikowane w “Die Schwester Der Pfleger”
43. Jahrg. 8/04 Bibliomed Verlag, Melsungen, Germany

Obecność powietrza w linii infuzyjnej jest poważnym zagrożeniem dla pacjenta. Jak dużo powietrza prowadzi do zatoru powietrznego? Czy można zaakceptować minimalną ilość pęcherzyków powietrza, i co oznacza w tym wypadku „minimalna”?

Odpowiedź:
Nie można odpowiedzieć dokładnie: „X ml”, ponieważ wystąpienie zatoru powietrznego jest wynikiem łącznego działania wielu czynników. Na szczęście zator powietrzny jest raczej rzadkim powikłaniem jednakże, w rozleglej postaci może prowadzić do śmierci.

Różne przyczyny zatoru powietrznego

Zator powietrzny może mieć różne przyczyny, większość jest jatrogennych.
Przykłady obejmują:

• Nieodpowietrzony zestaw do infuzji ( ok. 6 ml) może wywołać zator powietrzny, który u dorosłych może mieć jednak przebieg bezobjawowy (1,2,3). U dzieci, zwłaszcza u wcześniaków i noworodków, nawet minimalna ilość powietrza może doprowadzić do zatoru z katastrofalnymi następstwami (4).
• Równoległa infuzja z dwóch pojemników (przez pompę i w systemie grawitacyjnym), może w przypadku opróżnienia infuzji grawitacyjnej doprowadzić do powstania zjawiska „paciorków”, kiedy do żyły wtłaczane jest na przemian płyn – powietrze-płyn-powietrze itd. (5)
• Zator powietrzny występujący śródoperacyjnie, podczas zabiegów wykonywanych powyżej poziomu serca, zwłaszcza u pacjentów neurochirurgicznych operowanych w pozycji siedzącej (6).
• Rozłączenie cewnika w żyle centralnej u pacjenta oddychającego spontanicznie na zasadzie zasysania może przy każdym wdechu doprowadzić do wniknięcia dużej objętości powietrza do układu naczyniowego (7,8).
• Prowadzone pod ciśnieniem infuzje z plastikowych pojemników zawierających resztkowe ilości powietrza (9).
• Inne czynniki jak zabiegi laparoskopowe (10), samobójstwa, itp.

Badania przeprowadzone na psach i owcach wykazały, że:niebezpieczeństwo zatoru powietrznego zależy w istocie od objętości na kilogram ciężaru ciała i czasu jak i od objętości pojedyńczego bolusa, szybkości i drogi podania (do żyły obwodowej czy centralnej). Psy nie przeżywały podania powietrza o objętości 0,69 ml/kg/ min (3).

Inne badania wykazały podobne wartości graniczne objętości powietrza. Doniesienia kazuistyczne opisywały przeżycie dorosłych pacjentów bez powikłań neurologicznych nawet po przedostaniu się do układu żylnego większych objętości powietrza (13,14,15).

W układzie tętniczym, nawet mikroskopijne pęcherzyki powietrza mogą wystarczyć do wywołania zawału mięśnia sercowego lub udaru mózgowego (11).

U około 1/3 populacji ludzkiej stwierdza się otwór owalny (12). W warunkach resuscytacji, szczególnie istnieje możliwość, że powietrze z układu żylnego przedostanie się do układu tętniczego, co najprawdopodobniej). staje się przyczyną zgonu pacjenta.

Jakie ma to znaczenie dla rutynowego postępowania pielęgniarskiego?

Zawsze wszystkie infuzje traktuj z największą uwagą.

• Upewnij się, że nie ma powietrza w zestawie do infuzji i z uwagą zmieniaj pojemniki z płynami.
• W ramach rutynowego postępowania często sprawdzaj miejsca połączenia zestawu do infuzji z kaniulą/ cewnikiem
  
• Zawsze twórz w zestawie do infuzji syfon (>20 cm) zabezpieczający przed wnikaniem powietrza, szczególnie, gdy pojemnik może być pusty. (Rys.1)
• Unikaj, jeśli to możliwe stosowania infuzji równoległych. Jeśli jest to konieczne, stosuj zastawkę w obrębie zestawu grawitacyjnego i umieszczaj kranik 3-drożny łączący zestaw do infuzji grawitacyjny z zestawem z pompą infuzyjną na wstępującym ramieniu syfonu (w kierunku pacjenta) (Rys.2)
• Nowoczesne filtry, tak jak cząsteczki stałe i bakterie, mogą eliminować 100% powietrza z linii infuzyjnej
• Używaj nowoczesnych zestawów do infuzji charakteryzujących się właściwością zatrzymywania powietrza ( z filtrem typu Air Stop )
• W układach z pompą wolumetryczną stosuj odpowiednie do wieku (dziecko/dorosły) detektory powietrza.

Na Infusomatach® powinny być wprowadzone odpowiednie poziomy alarmów (16):

• Całkowita objętość powietrza w ciągu godziny: 0,5 ml do maksymalnie 3,5 ml (ustawienie standardowe 1,5 ml/h).
• Rozmiar pojedynczych pęcherzyków powietrza: 0,01 ml do maksymalnie0,3 ml (ustawienie standardowe 0,3 ml).

Gdy przekroczone zostaną wartości alarmowe, pompa zatrzyma się i włączy się alarm „powietrze”. Zawsze czytaj instrukcje obsługi sprzętu i stosuj się do zaleceń producenta.

Podsumowanie

Niebezpieczeństwo związane z obecnością powietrza w zestawie do infuzji zależy od wielu czynników. Środki zapobiegawcze przed wystąpieniem zatoru powietrznego, które powinny stosować pielęgniarki obejmują traktowanie z najwyższą uwagą stosowanie infuzji, wypełnianie zestawów bez pęcherzyków powietrza, tworzenie w obrębie zestawu do infuzji syfonu, nadzorowanie połączeń w obrębie linii infuzyjnej i używanie zestawów do infuzji z charakteryzujących się właściwościami air-stop.

W celu uniknięcia błędnych interpretacji, powietrze samo w sobie nie powinno być akceptowane w obrębie zestawu do infuzji..Wartości graniczne określane przez producentów pomp infuzyjnych mogą być pomocne (jak wspomniano powyżej), lecz należy zawsze mieć na uwadze wiek pacjenta i jego stan ogólny.

Thomas Riemann,
Surgical Nurse Specialist,
Nursing Instructor,
Grossalmerode, Germany

References:
(1) Muth, C. M. et al.: Gas Embolism, N Engl J Med. 2000 Feb 17: 342 (7):476-82
(2) Adornato, D. et al.: Pathophysiology of intraveneous air embolism in dogs, Anesthesiology 49, 120- 127,1978
(3) Wycoff, C. C., Lamm, J.E.: Experimental pulmonary embolism Calif. Med. 105, 361-367, 1966
(4) Levy, I., et al.:Peripheral intravenous infusion – another cause of air embolism, Acta Paediatr. 1996 Mar, 85(3) 385-6
(5) Obermayer, A. :Physikalisch-technische Grundlagen der Infusionstechnik – Teil 2, medizintechnik 114 Jg. 4/94
(6) Knüttgen, D., et al.: Zur Problematik der Luftembolie bei sitzender Position Sauerstoff/Stickstoff versus Sauerstoff/Lachgas, Anaesthesist (1989) 38:490-497

Tłumaczenie i druk dzięki uprzejmości„Die Schwester Der Pfleger“ Bibliomed Verlag, Melsungen